Międzynarodowy zespół badawczy z udziałem naukowców z Wydziału Zarządzania UW przyjrzał się fenomenowi w ramach projektu DigiCycle (Digital Innovation in Cycling). Badacze sprawdzili, jak technologie rzeczywistości mieszanej (MR – mixed reality) wpływają na motywacje, emocje i codzienne nawyki użytkowników platform, takich jak Zwift. Wyniki pokazują, że cyfrowe treningi to nie tylko sposób na utrzymanie formy, lecz także element nowego stylu życia – łączącego sport, technologię i poczucie wspólnoty.
Nowa era sportu
Wirtualne treningi rowerowe z roku na rok zyskują popularność. Platforma Zwift – jedna z czołowych w segmencie sportów w rzeczywistości mieszanej – liczyła w ostatnich latach co najmniej ok. 2 milionów zarejestrowanych użytkowników. A cały rynek sportów MR – rośnie. W badaniu DigiCycle, obejmującym cztery kraje europejskie, potwierdzono, że dla wielu osób jazda w świecie cyfrowym stała się stałym elementem codziennej aktywności fizycznej.
W projekcie współfinansowanym w ramach programu Erasmus+ uczestniczyły Federacje Kolarskie z Polski, Niemiec, Danii i Hiszpanii, a badania prowadzili naukowcy z Uniwersytetu Warszawskiego, Uniwersytetu w Münster, Uniwersytetu w Stirling. Cel? Zrozumieć, w jaki sposób technologie MR zmieniają podejście do sportu i jak w erze cyfrowej transformacji mogą wspierać promocję zdrowia publicznego.
Na platformach takich jak Zwift, Rouvy, Bkool czy MyWhoosh użytkownicy łączą się w czasie rzeczywistym, by wspólnie pokonywać górskie etapy, startować w ligach albo po prostu utrzymać regularność ćwiczeń bez wychodzenia z domu.
W projekcie DigiCycle do szczegółowej analizy został wybrany Zwift – jako największa i najlepiej udokumentowana naukowo platforma MR-cycling – jednak badanie osadzono w szerszym krajobrazie cyfrowych form treningu.
Jedną z najbardziej znanych tras Zwifta jest Alpe du Zwift, wiernie odwzorowująca legendarny alpejski podjazd Alpe d’Huez – symbol połączenia cyfrowej technologii z realnym treningiem. Powstała w ten sposób nowa forma aktywności fizycznej – sport łączący wysiłek ciała z cyfrowym światem gry i społeczności online.
Jak badano cyfrowych sportowców
Badanie miało charakter mieszany – łączyło metody ilościowe i jakościowe, co pozwoliło uchwycić zarówno statystyczne zależności, jak i ludzkie doświadczenia. W części ilościowej analizie poddano dane 515 użytkowników platformy Zwift, aplikacji do treningu rowerowego online.
Naukowcy wykorzystali model UTAUT2 (Unified Theory of Acceptance and Use of Technology) – teoretyczne narzędzie często stosowane w badaniach nad technologiami cyfrowymi. Umożliwia ono określenie, dlaczego ludzie decydują się korzystać z nowych rozwiązań i jakie czynniki wpływają na ich dalsze zaangażowanie. W tym przypadku chodziło o zrozumienie, co sprawia, że użytkownicy wracają na wirtualne trasy: czy decyduje o tym wygoda, przyjemność z treningu, wsparcie społeczności, a może poczucie skuteczności.
Odpowiedzi ankietowe połączono z rzeczywistymi danymi z aplikacji i przeanalizowano z użyciem metody SEM (Structural Equation Modeling) – zaawansowanej techniki statystycznej, która pozwala badać zależności między wieloma czynnikami jednocześnie. W praktyce umożliwia ona nie tylko sprawdzenie, czy dane zjawisko występuje, ale też dlaczego – jakie motywacje, warunki i doświadczenia je kształtują.
Drugą część projektu stanowiły pogłębione wywiady z dwudziestoma aktywnymi użytkownikami Zwifta. Ta część badania odsłoniła to, czego nie widać w statystykach – emocje, rytuały i mikrospołeczności tworzące się wokół wirtualnego sportu. Respondenci opowiadali o poczuciu wspólnoty, satysfakcji z rywalizacji, potrzebie samodoskonalenia, ale też o wyzwaniach: braku kontaktu z naturą czy trudnościach z utrzymaniem równowagi między światem realnym a cyfrowym.
Jak podkreślają autorzy raportu, dopiero zestawienie liczb z indywidualnymi narracjami pozwala zrozumieć, dlaczego cyfrowy sport staje się dla wielu nie tylko formą treningu, ale także częścią stylu życia.
Co motywuje w świecie cyfrowego sportu
Co sprawia, że coraz więcej osób wybiera jazdę po wirtualnych trasach? Badania DigiCycle pokazują, że o popularności sportów w rzeczywistości mieszanej decydują przede wszystkim czynniki wewnętrzne – przyjemność z ruchu, poczucie skuteczności i osobisty rozwój. Użytkownicy platform typu Zwift chcą nie tylko ćwiczyć, lecz także widzieć realne efekty: poprawę kondycji, spadek tętna spoczynkowego, lepsze samopoczucie.
Z analizy ilościowej wynika, że najważniejsze znaczenie mają trzy elementy:
– oczekiwana skuteczność treningu (performance expectancy) – przekonanie, że platforma realnie poprawia formę i pomaga w osiąganiu celów,
– motywacja hedonistyczna (hedonic motivation) – radość i satysfakcja z samego procesu,
– wartość w stosunku do ceny (price value) – przekonanie, że używanie aplikacji to korzystna inwestycja w zdrowie.
Zaskakujące może być to, że czynniki społeczne, takie jak wpływ znajomych, moda czy popularność danego narzędzia, okazały się mało istotne. Użytkownicy nie trenują dlatego, że „wszyscy to robią”, ale dlatego, że sami znajdują w tym sens i satysfakcję. W wywiadach badani opowiadali o swoich codziennych rytuałach: porannych treningach przed pracą, wirtualnych wyścigach z uczestnikami z innych krajów i poczuciu wspólnoty, które, choć cyfrowe, bywa równie silne jak w realnym klubie sportowym.
– W Europie najliczniejsze grupy sportowe funkcjonują obecnie w oparciu o media społecznościowe. Ostatnie lata przyniosły odpływ od tradycyjnych klubów i wzrost liczby sportowców niezrzeszonych, którzy tworzą nowe formy wspólnot w przestrzeni cyfrowej – mówi dr Grzegorz Botwina, naukowiec z Wydziału Zarządzania UW.
Dla wielu Zwift stał się sposobem na redukcję stresu, utrzymanie formy zimą i zachowanie regularności treningów mimo natłoku obowiązków. Co ciekawe – i ważne – większość użytkowników nie traktuje sportów MR jako zamiennika tradycyjnej aktywności, lecz jako jej uzupełnienie – swoisty most między światem fizycznym a cyfrowym. Trening w domu nie wyklucza jazdy w terenie, lecz raczej przedłuża sezon i wspiera regularność. To właśnie ta elastyczność – połączenie grywalizacji, która wpływa na motywację i buduje nawyki, z realnym wysiłkiem – sprawia, że coraz więcej osób postrzega wirtualny sport nie jako modę, lecz pełnoprawną formę aktywności i dbałości o zdrowie.
Nowe wyzwania dla kultury zdrowia
Wyniki projektu DigiCycle wskazują, że sporty w rzeczywistości mieszanej mogą odegrać ważną rolę w promocji zdrowia publicznego. Nie zastępują tradycyjnej aktywności, lecz rozszerzają jej granice – pozwalając trenować w nowy sposób, w nowych miejscach i w optymalnym dla ćwiczącego rytmie dnia. Dzięki nim ruch staje się bardziej elastyczny, łatwiej dostępny i wpisany w codzienność. Czy zatem sporty MR stały się już częścią szerszej transformacji kultury sportu – od rywalizacji fizycznej do doświadczenia cyfrowego?
– To ważna dodatkowa możliwość. W świecie, w którym wielu ludzi mierzy się z otyłością i niedoborem aktywności fizycznej, każde narzędzie ułatwiające ruch jest wartościowe. Cyfrowość przenika wszystkie obszary życia, dlatego jej obecność w sporcie jest naturalnym etapem rozwoju. Sporty MR mogą wspierać zdrowie publiczne, także w regionach dotkniętych wykluczeniem. Wystarczy odpowiednia infrastruktura: publiczne siłownie, szkolne pracownie czy miejsca, w których udostępnia się odpowiedni sprzęt. Takie rozwiązania są już testowane w krajach skandynawskich – komentuje dr Grzegorz Botwina.
Autorzy raportu podkreślają, że przyszłość sportu nie polega na cyfryzacji samego wysiłku, ale na mądrym połączeniu sfery fizycznej i wirtualnej. Wśród rekomendacji znalazły się m.in. pomysły na łączenie treningów online i offline – tak, by uczestnicy mogli spotykać się także w realnych klubach i wspólnotach. Badacze zalecają też wykorzystywanie danych z platform MR do personalizacji planów treningowych, tworzenie kampanii prozdrowotnych skierowanych do osób mniej aktywnych oraz rozwijanie struktur edukacyjnych, które pomogą trenerom i federacjom sportowym wdrażać te nowe rozwiązania.
Projekt zakończył się opracowaniem modelu wdrażania sportów MR w czterech krajach europejskich oraz pakietem rekomendacji dla trenerów, federacji i instytucji publicznych. A zespół badawczy już pracuje nad kolejnymi wyzwaniami – dotyczącymi m.in. integracji sportów MR z edukacją zdrowotną i wykorzystania danych treningowych w działaniach profilaktycznych.
